De thuissituatie is ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Voorschoolse instellingen en scholen kunnen het niet alleen; zij hebben de ouders hard nodig als het gaat om het stimuleren van kansen voor kinderen. Er zijn grote verschillen in ouderbetrokkenheid met name tussen lager en hoger opgeleide ouders. Scholen en voorschoolse instellingen kunnen ouders stimuleren tot meer betrokkenheid bij de schoolloopbaan van hun kind.
Wat moet
Er zijn geen wettelijke verplichtingen voor het vaststellen van een gemeentelijk ouderbeleid: niet voor de gemeenten en niet voor de scholen. Het is wel van belang dat een gemeente en de scholen actieve participatie van ouders van doelgroepkinderen benut als instrument om achterstanden van peuters en leerlingen te voorkomen of te verminderen.
Voorschoolse voorzieningen hebben de verplichting om het ouderbeleid zelf te beschrijven in het pedagogisch beleidsplan. Ook moeten de pedagogisch medewerkers geschoold zijn in het betrekken van ouders bij de stimulering van de ontwikkeling van kinderen. Dit is een onderdeel van de verplichte ve-scholing.
De meeste gemeenten zetten zich in meer of mindere mate wel in voor gemeentelijk ouderbeleid. Dit doen zij door samen met de instellingen te werken aan doelen om samenwerking met ouders te versterken wanneer het gaat om onderwijskansen van kinderen.
Hoe doen anderen het?
Ouderbeleid is altijd afgestemd op de groep ouders die op voorschoolse voorziening of op de school aanwezig zijn. De concrete vormgeving van ouderbetrokkenheid vindt dan ook plaats op de school of voorschoolse voorziening. De meeste locaties doen dat in de vorm van educatief partnerschap.
Educatief partnerschap is een proces waarin betrokkenen er op uit zijn om elkaar wederzijds te ondersteunen en waarin ze proberen hun bijdrage zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen, met als doel het leren, de motivatie en de ontwikkeling van leerlingen te bevorderen. De school of ve-locatie kan ouders ondersteunen in hun betrokkenheid thuis op het gebied van taal en lezen, door een zorgvuldige communicatie en door goede begeleiding van ouders en kinderen bij overgangen in de schoolloopbaan.
Je ontwikkelt een gemeentelijk ouderbeleid omdat je als gemeente daar het belang van inziet. Je kan de regierol benutten om de ontwikkeling van het ouderbeleid te bevorderen. Immers de ontwikkeling van kinderen wordt het best gestimuleerd wanneer ouders, professionals (zoals leerkrachten en pedagogisch medewerkers) en de gemeenten samenwerken.
Concrete voorbeelden zijn opgenomen in de kennisbank. We noemen een aantal speerpunten:
Onderbouwd en beproeft. Het lectoraat Samenwerken met ouders, van Hogeschool Rotterdam, heeft een 'Gereedschapskist' ontwikkeld met onderbouwde en beproefde werkwijzen om de samenwerking met ouders te versterken. Deze gereedschappen zijn gebaseerd op onderzoek van de Hogeschool Rotterdam.
Voor en door ouders. Het onderstaande filmpje is ontwikkeld met ouders en medewerkers van een kinderopvang om op een laagdrempelige manier in gesprek te komen met ouders over het belang van het stimuleren van de taalontwikkeling van hun kind.
Gebruik digitale prentenboeken. Het ouder-kind programma Pageturner is bedoeld voor lager opgeleide ouders met kinderen in de VVE leeftijd. De interventie maakt gebruik van de technologie van digitale boeken. (Zie ook: Effectieve interventie digitale prentenboeken)
Huisbezoeken met Instapje (Hilversum). Gezinsbegeleiders van de kinderopvang of Versa Welzijn gaan wekelijks bij gezinnen op huisbezoek om op een laagdrempelige manier ondersteuning te bieden aan ouders en onderwijskansen van kinderen te verbeteren.
Taal en Ouderbetrokkenheid (Dordrecht). Bij deze interventie gericht op ouders zijn een bibliotheek en alle Dordtse (voor)scholen betrokken. De interventie ondersteunt ouders en pedagogisch medewerkers in hun rol als actieve voorlezers.
Ouders als onderwijsambassadeurs. In de gemeente Bergen op Zoom worden ouders met kinderen op de basisschool opgeleid tot onderwijsambassadeur om de verbinding tussen ouders en school te versterken en onderwijsachterstanden te bestrijden.
Co-creatie Ouderplan. In het programma ‘De school is van ons samen’ van de gemeente Groningen werken scholen samen met ouders om tot een ouderplan te komen.
Weten wat werkt
Ouderbetrokkenheid gericht op kansengelijkheid is met name effectief wanneer het gericht is ouderbetrokkenheid thuis. Dat wil zeggen het ondersteunen van ouders bij hoe ze thuis activiteiten met hun kinderen kunnen ondernemen die ondersteunend zijn aan hun ontwikkeling. Onderstaande onderzoeken geven nadere invulling aan werkzame elementen voor ouderbetrokkenheid en gelijke kansen.
Themapagina: Ouderbetrokkenheid en onderwijskansen
“Ouders hoeven geen thuisonderwijzers zijn, belangrijker is het dat ze hun kinderen ondersteunen en zelfvertrouwen geven.” Hoe je ouders kunt betrekken bij onderwijskansen van hun kinderen beschrijft deze themapagina. Actuele kennis is bijeengebracht: Wat weten we uit onderzoek en welke handvaten levert dat ons op, vragen uit de praktijk en verdieping. De informatie is primair gericht op scholen, maar zeker ook te benutten door ve-aanbieders en gemeenten.
Leesbevordering en ouders
Sinds 2009 bieden bibliotheken BoekStart aan en sinds 2022 doen alle bibliotheken in Nederland mee. Dit leesbevorderingsprogramma stimuleert ouders om te beginnen met voorlezen als hun kind nog heel jong is, omdat dit de taalontwikkeling van hun kind ten goede komt.
Educatief partnerschap in VVE op afstand
Welke lessen kunnen we leren over het bieden van ondersteuning op afstand aan ouders die een VVE-programma volgen ten tijde van de COVID-19-maatregelen? Expertisecentrum Nederlands en Stichting PAS voerden in het najaar van 2020 een praktijk- en literatuuronderzoek uit. Het onderzoek geeft zicht op werkzame principes in het bieden van virtuele ondersteuning aan ouders van risicoleerlingen.
Korte en lange termijn effecten van ouder-kindprogramma’s in de VVE
Deze meta-analyse laat zien dat programma's op korte termijn positieve effecten kunnen opleveren op verschillende aspecten van de ontluikende geletterdheid. Op de langere termijn lijken de effecten uit te doven. Programma’s met een gericht en afgebakend aanbod hebben het meest effect. Programma’s waarin gedifferentieerd kan worden en afgestemd op behoeften van ouders, hebben gemiddeld grote effecten op de geletterdheid van kinderen. Er bleken echter weinig programma’s te zijn waarin die mogelijkheid tot differentiatie werd geboden. Het onderzoeksrapport is hier te bekijken.
Early Yearsblog
In deze reeks zijn een aantal artikelen verschenen over ouderbetrokkenheid. De Early Yearsblogs vormen een platform voor professionals waar praktijk, onderzoek en innovatie met elkaar zijn verbonden. De blogs bieden ook beleidsambtenaren gefundeerde kennis over onder andere ouderbetrokkenheid.
Meer lezen?
In dit overzicht op Onderwijskennis.nl wordt beschreven wat we weten over ouderbetrokkenheid en onderwijskansen. Meer informatie over de verplichte ve-scholing vind je hier.