De impact van voorschoolse educatie

Wat zijn de effecten van voorschoolse educatie op de ontwikkeling van kinderen? En welke kenmerken bijdragen aan de effectiviteit, zoals de startleeftijd en de kwaliteit van het ontwikkelingsgerichte programma? In dit overzicht uit onderzoek komt zowel het Nederlandse als het internationale perspectief aan bod. Vooral Amerikaans en Engels onderzoek laat zien dat hoogkwalitatieve voorschoolse educatie van grote en blijvende invloed is op de ontwikkeling van doelgroepkinderen. De positieve effecten werken door tot in de volwassen leeftijd. Nederlands onderzoek laat vooralsnog bescheiden resultaten zien op de korte termijn.

• Wat is voorschoolse educatie? 
• Wat zijn de effecten van voorschoolse educatie?
• Wat draagt bij aan de effectiviteit van voorschoolse educatie? 

Wat is voorschoolse educatie?

Voorschoolse educatie is een doel- en ontwikkelingsgericht aanbod in kinderopvang of peuteropvang voor jonge kinderen met behulp van een daarvoor speciaal ontwikkeld programma. In Nederland is dit educatieve aanbod vooral bedoeld voor de stimulering van de cognitieve, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling van doelgroepkinderen vanaf ongeveer 2 à 2,5 jaar, tot het moment dat ze naar de basisschool gaan.

Voorschoolse educatie is onderdeel van het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid en wordt (deels) door de overheid gefinancierd. Sinds 1 augustus 2020 kunnen doelgroeppeuters (minimaal) 960 uur voorschoolse educatie volgen. Dit komt meestal neer op vier dagdelen van vier uur per week gedurende 40 weken per jaar (Jepma et al., 2021). Voorschoolse educatie is onderdeel van voor- en vroegschoolse educatie (vve), wat inhoudt dat het voorschoolse aanbod idealiter ook een vroegschools vervolg heeft in groep 1 en 2 van de basisschool.

Wat zijn de effecten van voorschoolse educatie?

Er is veel buitenlands bewijs – Nederlands onderzoek is vooralsnog minder omvangrijk en daardoor minder overtuigend (Fukkink et al., 2015) - dat voorschoolse educatie van hoge kwaliteit gunstig is voor de ontwikkeling van kinderen. Dit geldt met name voor doelgroepkinderen (Meunnig et al., 2011; Pianta et al., 2012; Reynolds et al., 2003; Sparling et al., 2019; Vandell et al., 2010). De reden? Door deel te nemen aan voorschoolse educatie worden doelgroepkinderen blootgesteld aan een rijkere ontwikkelingsstimulering dan in de thuissituatie, en dat heeft een compenserende werking. Doelgroepkinderen kunnen zo beter hun volle potentieel benutten. Niet-doelgroepkinderen groeien vaak al op onder betere opvoedingsomstandigheden. Zij profiteren daarom minder van een centrumgericht ontwikkelingsprogramma.

Wat draagt bij aan de effectiviteit van voorschoolse educatie?

Duur en intensiteit van het programma doen er toe

Volgens onderzoek hangen de startleeftijd, programmaduur en dosering van voorschoolse educatie samen met effecten op de ontwikkeling van kinderen. Hoewel deze drie aspecten onderling met elkaar samenhangen, wordt er in de literatuur met elk aspect iets anders bedoeld.

Meer weten over dit overzicht uit onderzoek? Bekijk dan het volledige artikel 'De impact van voorschoolse educatie' hier.